मण्डलवर्गीकरणम्

हे मरुतो नून मिदानीं क्व । यूयं कुत्र स्थिताः । कत् कदा वो युप्माकमर्थमरणं देवयजनदेशे गमनम् । विलंबं मा कुरुतेत्यर्थः । दिवो गंत । द्युलोकाद्गच्छथ । पृथिव्या न गंत । भूलोकान्मा गच्छत । वो युष्णान् क्व रण्यंति । देवयजनरूपायाः पृथिव्या अन्यत्र कुत्र शब्दयंति । यजमानाः स्तुवंति । तत्र दृष्टांतः । गावो न । यथा गावो रणंति । शब्दयंति । तद्वत् ॥ क्व । किं शब्दात्सप्तम्यंतात्किमोऽत् (पा ५-३-१२) इत्यत्प्रत्ययः । क्वाति (पा ७-२-१०५) इति किमः क्वादेशः । तित्स्वरित इति स्वरितत्वम् । अर्थम् । ऋ गतौ । उषिकुषिगार्तिभ्यस्थन् (उ २-४) इति भावे थन् । नित्त्वादाद्युदात्तत्वम् । गंत । गमेर्लोट बहुलं छंदसीति शपो लुक् । थादेशस्य तस्य तप्तनप्तनथनाश्चेति तबादेशः । अत एव ङत्त्वाभावादनुदात्तोपदेशेत्यादिनानुसिकलोपो न भवति । प्रत्ययस्य पित्त्वादनुदात्तत्वे धातुस्वरः । द्व्यचोऽतस्तिङ इति संहितायां दीर्घत्वम् । दिवः । ऊडिदमिति विभक्तेरुदात्तत्वम् । पृथिव्याः । उदात्तयणो हल्पूर्वादिति विभक्तेरुदात्तत्वम् । रण्यंति । रणतिः शब्दार्थः । व्यत्ययेन श्यन् ॥ २ ॥