य॒मा चि॒दत्र॑ यम॒सूर॑सूत जि॒ह्वाया॒ अग्रं॒ पत॒दा ह्यस्था॑त् ।
वपूं॑षि जा॒ता मि॑थु॒ना स॑चेते तमो॒हना॒ तपु॑षो बु॒ध्न एता॑ ॥
य॒मा । चि॒त् । अत्र॑ । य॒म॒ऽसूः । अ॒सू॒त॒ । जि॒ह्वायाः॑ । अग्र॑म् । पत॑त् । आ । हि । अस्था॑त् ।
वपूं॑षि । जा॒ता । मि॒थु॒ना । स॒चे॒ते॒ इति॑ । त॒मः॒ऽहना॑ । तपु॑षः । बु॒ध्ने । आऽइ॑ता ॥
प्रसङादुषःकालं प्रशंसति । यमसूः । यमौ यमलौ सूत इति यमसूरुषोऽभिमानिनी देवता । सा यमा यमलावश्विनावत्रोषःकालेऽसूत । आश्विनोस्तत्र शस्यमानत्वात्तावश्विनौ स्तोतुं मम जिह्वायां अग्रं पतच्चञ्चलमास्थाद्धि । तिष्ठति खलु तमोहना तमसो हन्तारौ तपुषः । तपत्यस्मिन्सूर्य इति तपुर्दिवसः । तस्य बुध्ने मूल एता एतावागतौ मिथुना परस्परं सङ्गतौ तावश्विनौ जातोत्पन्नानि वपूंषि । उप्यन्ते निधीयन्त इति वपूंष्युषःकाले क्रियमानानि शस्त्रादीनि कर्माणि । सचेते । सङ्गच्छतः । यमसूः । षूङ् प्राणिगर्भविमोचन इत्यस्य क्विप् । क्रुदुत्तरपदस्वरः । असूत । तस्यैव धातोर्लङ्यदादित्वाच्छपो लुक् । निघातः । पतत् । पत्ल गतौ । शतुर्लसार्वधातुकस्वरे धातुस्वरः । अस्थात् । ष्ठा गतिनिवृत्तौ । लुङि रूपम् । हियोगादनिघातः । वपूंषि । डुवेप् बीजसन्ताने । आर्तिपॄवपोयजितनिधनितपिभ्यो निदित्युसिप्रत्ययः । निच्चेत्युक्तत्वादाद्युदात्तः । सचेते । षच । समवाय इत्यस्य लटि रूपम् । तपुषः । तप सन्तापे । अर्तिपॄवपीत्यादिना उसिः । बध्ने । बन्ध बन्धने । बन्धेर्ब्रधिबुधी च । उ. ३-५ । इति नक्प्रत्ययः । ब्रधिबुधी एतावादेशौ धातोः । प्रत्ययस्वरः । एता । इण् गतावित्यस्य कर्मणि निष्ठा । गतिरनन्तर इति गतेः स्वरः ॥ ३ ॥